با آن که همه فرزندان یک خانواده والدین یکسانی دارند و در یک خانه زندگی می کنند ولی محیط خانوادگی و شرایط اجتماعی یکسانی را تجربه نمی کنند چون برخورد والدین با همه فرزندان یکسان نیست ، قرار گرفتن در معرض رفتار های متفاوت والدین شرایط کودکی متفاوتی را به وجود می آورد که به تعیین شخصیت کمک می کند ، بنابراین ترتیب به دنیا آمدن فرزندان در شخصیت و رفتار فردی و اجتماعی آنها تاثیرگذار است ، مثلا ً فرزندان اول رهبران خوبی هستند و به آنها لقب محافظه کاران قدرت داده اند یا تک فرزندان مرتب و منظم و وظیفه شناس هستند .
آدلر یکی از روانشناسان شخصیت است که در نظریه خود در مورد
ترتیب تولد و تاثیر آن روی شخصیت صحبت کرده است . یکی از خدمات ماندگار آدلر این عقیده است که
ترتیب تولد
، عامل اجتماعی تاثیرگذار مهمی در کودکی است ، عاملی که سبک زندگی فرزندان را در آینده تشکیل می دهد .
در این مقاله در مورد خصوصیات شخصیتی فرزند اول، فرزند دوم، فرزند وسط ، فرزند آخر و تک فرزندان صحبت می کنیم .
خصوصیات شخصیتی فرزند اول
فرزند اول برای مدتی موقعیتی بی همتا و حسادت برانگیز دارد ، معمولاً پدر و مادر از تولد فرزند اول خوشحالند و وقت و توجه زیادی را صرف او می کنند ؛ نکتۀ مثبت این توجه آن است که به او اعتماد به نفس می دهند و نکتۀ منفی این است که می‌تواند او را کمی به احساس سلطه گری متمایل سازد در نتیجه این کودک تا زمانی که فرزند دوم به دنیا نیامده است ، احساس خوبی دارد ؛ ناگهان با تولد فرزند دوم
، فرزند اول محبت پدر و مادرش را تقسیم شده می بینید . ممکن است فرزند اول تا مدتی سرکش و بدرفتار شود و حتی از خوردن یا خوابیدن خودداری کند .
آدلر معتقد بود که تمام فرزندان اول ، ضربه تغییر جایگاه خود را در خانواده احساس می کنند به همین علت فرزندان اول ، معمولاً بیشتر دوست دارند در گذشته باشند ، حسرت آن را می خورند و به آینده بدبین هستند و اضطراب دارند و بیشتر از فرزندان دیگر در معرض ابتلا به اختلالات روانی هستند .
وقتی کودکان بزرگ تر می شوند ، فرزند اول اغلب نقش معلم و رهبر را ایفا می کند ؛ زیرا پدر و مادر از او انتظار دارند که به مراقبت از خواهر و برادرهای کوچک تر از خود بپردازد . این تجربه ها معمولاً به فرزند اول کمک می کنند که از لحاظ عقلانی ، از بقیه فرزندان پخته تر شود . فرزندان اول علاقه زیادی به حفظ کردن نظم و اقتدار دارند . آنها سازمان دهندگان خوب ، آدم های با وجدان و وظیفه شناسی هستند و از لحاظ نگرش ، محافظه کاراند .
به عبارت دیگر می‌توان گفت فرزند اول را با خصوصیاتی همچون رهبر، هدفمند ، کمال‌گرا ، مصمم ، جدی ، مسئول ، هشیار و ارباب منش در نظر گرفت . بیشتر دانشمندان و افراد موفق جهان فرزند اول بوده اند .
خصوصیات شخصیتی فرزند دوم
والدین در زمان تولد فرزند دوم از تجربه و آرامش بیشتری برخوردارند ؛ بنابراین در ارتباط با فرزند دوم از شیوۀ راحت‌تری استفاده می‌کنند .
فرزند دوم هرگز موقعیت قدرتمندی را که فرزند اول تجربه کرده ، تجربه نمی کند ، حتی اگر فرزند دیگری به خانواده آورده شود، فرزند دوم احساس ناامیدی را که فرزند اول داشته ، متحمل نخواهد شد ، فرزند دوم از همان ابتدای تولد فرزند اول را الگوی خود قرار می‌دهد و همواره با فرزند اولدر رقابت به سر می‌برد و این موقعیت عاملی می‌شود که انگیزۀ پیشرفت را در او به وجود می آورد و این باعث می شود که مهارت های زبان و حرکت فرزند دوم سریع تر رشد کند . اما حتی اگر ویژگی های منحصر به فردی داشته باشد ، همیشه حس می کند نسبت به او چیزی کم دارد و ممکن است در آینده نیز کمتر احساس موفقیت کند .
فرزندان دوم رقابت جو و جاه طلب هستند هم چنین در مورد آینده خوش بین تر از فرزندان اول هستند .
خصوصیات شخصیتی فرزند وسط
فرزند وسط انعطاف‌پذیر ، اهل رقابت ، باسیاست ، اجتماعی و مستقل است ؛ این فرزند ممکن است معتقد باشد که زندگی ناعادلانه است و احساس کند فریب خورده است و نگرش « من بدبخت » را داشته باشد .
به دلیل عدم توجه کافی در خانواده ، فرزندان وسط در بیشتر اوقات به سختی راه خود را در زندگی پیدا می کنند و احساس عدم امنیت و شکست دارند و این چالش ها از آن ها آدم قوی و دلسوزی می سازد .
با این‌حال ، فرزند وسط مخصوصاً در خانواده‌هایی که تعارض دارند ، ممکن است باعث صلح شود ؛ کسی که اوضاع را سروسامان می‌دهد ، آن ها معمولاً افرادی خانواده دوست هستند و مهم‌ترین نیاز آنها، آرام نگه داشتن زندگی است .
این فرزندان بسیار آرام و بی‌سروصدا، شیرین ، دوست‌داشتنی و شنوندگان خوبی هستند . مهارت زیادی در حل مشکلات دارند، دوست دارند همه را خوشحال کنند . از آنجاکه سعی در راضی نگاه‌داشتن همه دارند ، ممکن است به افرادی وابسته تبدیل شوند . بیشتر به همسالان خود می پیوندند و به‌راحتی می‌توانند از خانواده جدا شوند .
خصوصیات شخصیتی فرزند آخر
فرزند آخر با ضربۀ تولد فرزند دیگری روبه رو نخواهد شد و اغلب نازپرورده‌ی خانواده است معمولاً بیشترین توجه را از والدین و خواهر یا برادرهای بزرگتر از خود می گیرند . فرزند آخر که با اشتیاق نیاز به جلو افتادن از خواهر برادرهای بزرگتر تحریک می‌شود ، اغلب با سرعت زیادی رشد می‌کند .
این کودکان وقتی‌که بزرگتر می‌شوند ، ممکن است درماندگی و وابستگی کودکی خود را حفظ کنند . این افراد که به تلاش و کوشش عادت نکرده اند و همیشه از آنها مراقبت شده است ، سازگار شدن با بزرگ‌سالی را مشکل می‌یابند و ممکن است افراد بی مسولیت ، وابسته و خودخواهی شوند . البته فرزند آخر بیش از همه می‌تواند خلاق و جذاب باشد .
خصوصیات شخصیتی تک فرزندان
تک‌فرزندان ، هرگز جایگاه برتر خود را که در خانواده دارند از دست نمی دهند ، و همچنان کانون توجه می‌مانند و هیچ رقیبی ندارند ، تک فرزندانچون که زمان بیشتری را با والدین می‌گذرانند ، زود پخته می‌شوند .
وقتی که متوجه می‌شود در زمینه‌های زندگی خارج از خانواده مانند مدرسه کانون توجه نیست ، دچار مشکلاتی می‌شود ، آنها یاد گرفته اند که نه تقسیم کنند نه رقابت . اگر به توانایی‌های او توجه نشود احتمالا احساس ناامیدی خواهد کرد .
افرادی تکلیف‌گرا ، مرتب و منظم ، باوجدان و وظیفه‌شناس و بسیار قابل‌اطمینان می‌باشند ، آنها از قبول مسئولیت‌های مختلف واهمه‌ای ندارند . بر مبنای پژوهش‌ها ، آنها مانند فرزندان اول اعتماد به نفس بیشتری دارند و احتمالاً بیش از بچه‌های دیگر از تخیل خود استفاده می‌کنند . آنها پرتوقع ، انتقاد ناپذیر ، انعطاف ناپذیر و کمال‌گرا هستند .
یکی از ویژگی های منفی آنها این است که کمی کینه‌ای و پرتوقع هستند و معمولا ً اشتباهاتشان را قبول نمی کنند .
بنابراین آدلر با عقایدی که در مورد ترتیب تولد داشت ، معتقد نبود که قانون قاطعانه و ثابتی در مورد رشد کودک وجود دارد ، آدلر اعتقاد داشت که احتمال دارد جایگاه ترتیب تولد فرزندان ، همراه با تعامل‌های اجتماعی اولیه ، سبک زندگی خاصی در افراد شکل دهد .
منابع :
نظریه های شخصیت؛ جس فیست، گرگوری فیست. ترجمه یحیی سیدمحمدی
نظریه و کاربست مشاوره و روان درمانی؛ جرالد کری، ترجمه یحیی سیدمحمدی
نظریه های شخصیت؛ دوان شولتز، سیدنی آلن شولتز. ترجمه یحیی سیدمحمدی
بازتاب های نوزاد , بازتاب پلک زدن نوزاد , بازتاب مکیدن نوزاد , بازتاب چنگ زدن نوزاد , بازتاب گام برداری نوزاد , بازتاب بابینسکی نوزاد , بازتاب تونیک گردنی نوزاد , بازتاب مورو در نوزاد , بازتاب کف دستی- چانه ای نوزاد , بازتاب شنا کردن نوزاد , افسردگی و علائم آن , انواع افسردگی , روش های فرزند پروری و تاثیرات آن بر کودک , علل خیانت مردان به زنان , رابطه ترتیب تولد و شخصیت فرزندان , علل خیانت زنان به مردان